اهمیت

بهترین کالا، اگر در زمان مناسب، در مکان مناسب و در شرایط مطلوب دریافت نشود؛ مطلوبیت نخواهد داشت. بنابراین، باید بین خریدار و حمل کننده همکاری نزدیک وجود داشته باشد.

حمل، چه از طریق دریا و چه از طریق زمین یا هوا، عامل مهمی است که هزینه های آن در رقابتی کردن فروش کالا تاثیر مستقیم دارد و کاهش هزینه حمل و سرعت انتقال و حمل کالا، یکی ازهدف های اساسی مدیران اقتصادی هر جامعه می باشد.

انواع روش های حمل

1) حمل دریایی: مهم ترین روش مبادلات بین المللی است و به لحاظ حجم بسیار بالای جابجایی کالا و نیز صرفه اقتصادی یکی از مناسب ترین روش های حمل کالا می باشد.

انواع کشتی ها:

الف) کشتی ها از نظر مسیر حمل به انواع ذیل طبقه بندی می گردند؛

1 ) کشتی های لاینر (خطوط منظم): این کشتی ها در خطوط معین و با برنامه معینی فعالیت می کنند.

2 ) کشتی های ترامپ (خطوط نامنظم):  این کشتی ها در خطوط معینی فعالیت نمی کنند و محموله ها را به هر نقطه ای که صاحب کالا بخواهد حمل می کنند.

ب) کشتی ها از نظر نوع ساخت به انواع ذیل طبقه بندی می گردند؛

1) کشتی های حامل کالاهای عمومی (جنرال کارگو): این کشتی ها، طوری ساخته شده اند که برای حمل ونقل کالاهای گوناگون قابل استفاده می باشند؛ به طور معمول در این کشتی ها، کالاها به صورت بسته بندی شده حمل می گردند.

الف) کشتی های(HANDY SIZE) باظرفیت بارگیری 10000 تا 35000 تن

ب) کشتی های(HANDY MAX) باظرفیت بارگیری 35000 تا 50000 تن

ج) کشتی های(PANAMAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می باشند، زیرا سایز این کشتی ها عبارت است ازحداکثر اندازه ای که قادر است از کانال پاناما عبور نماید.

د) کشتی های(CAPE SIZE) این کشتی ها، به دلیل بزرگی بیش ازحد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی ها حمل می نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن می باشد.

2) کشتی های فله بر مخصوص: طراحی این نوع کشتی ها به نحوی است که تنها می توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی های ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ های معدنی.

3 ) کشتی های (O.B.O): این کشتی ها می توانند چند نوع محموله را حمل نمایند؛ هدف از ساخت آنها این است که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این کشتی ها انواع محموله های فله از جمله نفت، سنگ معدنی و... را حمل می کنند.

4) کشتی های تانکر نفت: این کشتی ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی های دیگر سریع تر است.

5 ) کشتی های (RO-RO): این کشتی ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به نام RAMP بوده و برای حمل وسایل نقلیه (حامل بار یا مسافر) مورد استفاده قرار می گیرند؛ این کشتی ها دارای طبقات مختلف و متحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می توانند به طور مستقیم به این کشتی ها وارد و یا از آن خارج شوند.

- درحال حاضر، 4 دسته ی مشخص ازکشتی های RO-RO به شرح زیر وجود دارند:

الف) RO-ROهای چند منظوره

ب) RO-ROهای مجهز به جرثقیل

ج) RO-ROهای حمل مسافر و کالا که به آنها RO-MAX هم گفته می شود.

د) RO-ROهایی که مختص حمل خودرو هستند ودر صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرند که به آنها PURE CAR CARRIERS هم می گویند.

6) کشتی های کانتینربر: این کشتی ها برای حمل انواع محمولات با بسته بندی کانتینر ساخته شده اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینر ها امتیاز مهمی به حساب می آید.

الف) کشتی های تغذیه کننده(FEEDER) با ظرفیت بارگیری 100 تا 500 TEU

ب) کشتی های(FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری500 تا 1000 TEU

ج) کشتی های(HANDY) با ظرفیت بارگیری1000 تا 2000 TEU

د) کشتی های(SUB PANAMAX) با ظرفیت بارگیری2000 تا 3000 TEU

ه) کشتی های(PANAMAX) با ظرفیت بارگیری حداقل 3000 TEU

و) کشتی های(POST PANAMAX) با ظرفیت بارگیری بیش از4000 TEU

کانتینر:

تعریف: محفظه ای است فولادی یا آلومینیومی که برای حمل محمولات مختلف به شکل استاندارد شده به کار می رود.

مزایا: به وسیله کانتینر حمل ونقل آسان می شود، محافظت کالا تامین می گردد، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می باشد و می توان آن را با هر یک از وسایل نقلیه اعم از کشتی، کامیون یا راه آهن حمل نمود.

7) کشتی های چند منظوره ی جدید(MULTI PURPOSE): این کشتی ها با توجه به انبارهای پهن و تجهیزاتی که دارند قادر به بارگیری و حمل انواع کالاهای فله، کالاهای عمومی، خودرو و کانتینر می باشند.

گردش بارنامه دریایی:

2) حمل زمینی: پس از حمل ونقل دریایی، برای جابجایی کالا، حمل ونقل زمینی در سطح بین المللی در درجه بعدی قرار دارد.

انواع حمل ونقل زمینی:

الف) حمل ونقل جاده ای- متداول ترین بارنامه هایی که در حمل ونقل جاده ای مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل می باشند؛

1) بارنامه سراسری (THROUGHT B/L): از این نوع بارنامه در حمل کالا با کامیون، کامیون-قطار، کشتی-کامیون استفاده می شود؛ سندی قابل معامله، بدون قید و شرط، حاکی از نحوه پرداخت کرایه حمل بوده و در سه نسخه صادر می شود.

2) راه نامه کامیون (CMR): سندی است که فقط برای حمل کالا با کامیون استفاده شده و مخصوص متصدیان حمل است و تحت مقررات بین المللی حمل کالا از طریق جاده (کنوانسیون CMR) صادر می شود؛ این سند غیر قابل معامله و حاوی تاریخ حمل و صدور، نام و نشانی حمل کننده و فرستنده، مبداء و مقصد حمل و سایر مشخصات می باشد.

3) بارنامه حمل مرکب(FIATA): این بارنامه توسط فدراسیون بین المللی کارگزاران حمل (FIATA) تدوین شده و صادر می شود و در حمل کالا با کامیون، کشتی، قطار و هواپیما استفاده شده و مورد تایید بانک ها می باشد؛ سندی بهادار و قابل معامله بوده و به تایید اتاق بازرگانی بین المللی رسیده است.

الف) حمل ونقل از طریق راه آهن- مسیرهای استفاده از راه آهن برای حمل کالا در کشورمان به شرح ذیل می باشد؛

1) مبادی ورودی (سرخس- جلفا- رازی- میرجاوه)

2) مرزهای آبی (بندرعباس- بندرامام خمینی- بندر خرمشهر)

راه نامه واگن:

این راه نامه براساس مقررات بین المللی حمل ونقل کالا به وسیله راه آهن تهیه شده که حاوی اطلاعات ذیل می باشد:

(نام و نشانی فرستنده وگیرنده، تعیین ایستگاه مقصد، وزن کالا، تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی، شماره واگن، مسیر حمل و جزئیات اوراق گمرکی به صورت ضمیمه راه نامه)

انواع راه نامه واگن:

1) CIM: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای اروپایی به ایران از طریق خاک ترکیه حمل می شوند، صادر می شود.

2) CMO: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای خاورمیانه به ایران حمل می شوند، صادر می شود.

3) SMGS: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای بلوک شرق به ایران از طریق خاک کشورهای آسیای میانه حمل می شوند، صادر می شود.

راه نامه ایران- پاکستان: این راه نامه برای کالاهایی که از کشور پاکستان به ایران حمل می شوند، صادر می شود.

گردش بارنامه زمینی

3) حمل هوایی: این روش حمل درصد بسیار پایینی از حمل ونقل کشورمان را تشکیل می دهد و معمولاً بارهای سبک، گران قیمت و فاسدشدنی به وسیله هواپیما حمل می گردند.

راه نامه هوایی: یاتا (انجمن بین المللی حمل ونقل هوایی) راه نامه مشخصی را تدوین نموده است و برای هر محموله یک راه نامه صادر می شود که مطابق مقررات یاتا در سه نسخه اصلی و شش نسخه کپی صادر می شود.

«صدور راه نامه هوایی دال بر انعقاد قرارداد، قبول کالا وشرایط حمل ونقل می باشد.»

گردش راه نامه هوایی

بارنامه (BILL OF LADING)

سند مالکیت کالا بوده که حمل کننده یا نماینده قانونی او پس از دریافت کالا، برای حمل آن از یک نقطه (مبداء) به نقطه دیگر (مقصد) با وسیله حمل مورد توافق (کشتی، کامیون، هواپیما یا ترکیبی از آنها) در مقابل دریافت کرایه حمل معینی، صادر می نماید؛ در واقع بارنامه دلیل وجود قرارداد بین صاحب کالا وشرکت حمل می باشد.

اطلاعات مندرج در بارنامه:

1) شماره بارنامه (B.L NO)

2) نام و نشانی حمل کننده (CARRIER ADDRESS)

3) نام و نشانی فرستنده کالا (SHIPPER ADDRESS)

4) نام و نشانی گیرنده کالا (CONSIGNEE ADDRESS)

5) نام و شماره وسیله حمل (VESSELS NAME/TRUCK NO)

6) شماره سفر (VOYAGE NO)

7) نام مبداء بارگیری/دریافت کالا (PLACE Of LOADING)

8) نام مقصد یا تحویل کالا (PLACE OF DELIVERY)

9) شرح و مشخصات کالا (DESCRIPTION & SPECIFICATION )

10) تعداد بسته بندی و نوع بسته بندی (NUMBER & KINDS OF PACKAGE)

11) وزن ناخالص کالا (GROSS WEIGHT)

12) ابعاد کالا (DINEMSIANS )

13) نحوه پرداخت کرایه حمل (PAYMENT)

14) تاریخ حمل و تاریخ صدور بارنامه (DATE OF ISSUE& DATE OF TRANSPORT)

15) شماره اعتبار اسنادی (L/C NO)

16) امضای حمل کننده یا نماینده قانونی او (SIGNATURE OF CARRIER OR HIS AGENT )

مشخصات بارنامه های معتبر:

1) بارنامه باید در نسخه های کامل صادر شود.(FULL SET)

2) بارنامه باید بدون قید و شرط باشد.(CLEAN B/L)

3) بارنامه باید حاکی از بارگیری کالا برروی وسیله حمل باشد.(ON BOARD)

4) بارنامه باید به حواله کرد مشخص یا حامل باشد.(TO THE ORDER OF)

5) در بارنامه باید نحوه پرداخت کرایه حمل مشخص باشد.(FREIGHT)

6) تاریخ صدور بارنامه بایستی مشخص باشد، زیرا تاریخ صدور بارنامه وسایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش اعتبار و یا ثبت سفارش باشد.(DATE OF ISSUE)

راه نامه (WAY BILL): دلیل وجود قرارداد حمل بین فورواردر و شرکت حمل (CARRIER) بوده و رسید دریافت کالا به نفع فورواردر می باشد؛ راه نامه سند مالکیت کالا نیست، زیرا به نفع فورواردر بوده و یک محموله نمی تواند دو فقره سند مالکیت داشته باشد.

تفاوت بارنامه با راه نامه:

1) راه نامه سند مالکیت کالاو قابل انتقال نیست ولی بارنامه سند مالکیت کالا و قابل انتقال می باشد.

2) راه نامه همراه کالا حرکت می کند ولی بارنامه به مقصد فرستاده می شود تا به عنوان رسید کالا تحویل گرفته شود.

3) راه نامه توسط CARRIER صادر می شود ولی بارنامه توسط FORWARDER صادر می شود.

تعاریف و اصطلاحات:

متصدی حمل (CARRIER): شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل کالا یا مسافر را از محلی به محل دیگر با وسیله حمل شخصی بر عهده می گیرد.

کارگزار حمل (FORWARDER): شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل ونقل کالارا از ابتدا تا انتها برنامه ریزی می کند.

بارنامه تمیز(CLEAN): بارنامه ای است که مشروط نبوده وتوضیحات نداشته باشد.

بارنامه بیات(STALE): بارنامه ای است که در هنگام ارائه به بانک بیشتر از 21روز تقریبی از صدورش گذشته باشد و این بارنامه موجبات عدم پرداخت را در بر دارد. (به شرط موافقت خریدار قابل پرداخت خواهد بود.)

4) PARTIAL SHIPMENT: مجاز بودن حمل به دفعات کالای یک اعتبار.

5) TRANS SHIPMENT: مجاز بودن انتقال کالا از یک وسیله حمل به وسیله حمل دیگر.